In het openbare spoorwegnet in Nederland zijn hoofdspoorwegen, lokale spoorwegen en bijzondere spoorwegen. Lokale spoorwegen en hoofdspoorwegen zijn aangewezen bij Koninklijk Besluit. Dit geldt niet voor bijzondere spoorwegen. De regels hiervoor staan in het Besluit bijzondere spoorwegen.
Wat is bijzonder spoor?
Bijzonder spoor zijn spoorwegen met een openbaar karakter, maar eigendom van derden. Dit zijn bijvoorbeeld gemeentelijke havenbedrijven, museale stoomclubs, multinationals en hobbyclubs. De meeste bijzondere sporen hebben een aansluiting op het hoofdspoorwegnet.
Besluit bijzondere spoorwegen
In het Besluit bijzondere spoorwegen staat dat alle spoorwegen met een openbaar karakter en met een spoorwijdte van >500 mm onder dit besluit vallen. Doordat het begrip 'bijzonder spoor' erg breed is, gelden niet alle artikelen van het Besluit bijzondere spoorwegen in alle gevallen. Dit hangt onder andere af van het formaat, de locatie of het (tijdelijk) niet in gebruik zijn van een spoorweg.
Net als bij het hoofdspoor en het lokaal spoor zijn de beheerder en de vervoerder verantwoordelijk voor een veilig gebruik van bijzonder spoor. Het veiligheidsbeheerssysteem (VBS) speelt daar een bepalende rol in. Het is in een aantal gevallen mogelijk een ontheffing van de bepalingen in het Besluit bijzondere spoorwegen aan te vragen. De ILT geeft binnen 8 weken een reactie.
Beveiliging bijzonder spoor
De ILT adviseert namens de minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) over het beveiligen van een overweg op bijzonder spoor. Het Besluit bijzondere spoorwegen schrijft minimaal het Andreaskruis voor. Bij incidenten en ongevallen moet de beheerder een melding doen bij de ILT. De ILT houdt namens de minister toezicht en kan handhavend optreden.
Kabelbaaninstallaties
Wilt u een kabelbaan bouwen of gebruiken? Dan heeft u een vergunning nodig. Deze vergunning vraagt u aan bij de ILT. U moet zich houden aan de eisen van de vergunning. Vindt er een incident of ongeval plaats op of rond de kabelbaaninstallatie, dan meldt u dat bij de ILT. De ILT voert na uw melding een onderzoek uit.
Ontheffing aanvragen
Het is in een aantal gevallen mogelijk een ontheffing van de bepalingen in het Besluit bijzondere spoorwegen aan te vragen. De ILT geeft binnen 8 weken een reactie.
Spoor op bedrijfsterreinen
Een bedrijfsterrein is een afgesloten terrein van een commercieel bedrijf zonder openbare functie. Het spoor op het bedrijfsterrein is wel aangesloten op het landelijke spoorwegnet.
Ook op spoor op bedrijfsterreinen is het Besluit bijzondere spoorwegen van toepassing. De beheerder van het terrein en de vervoerder zijn verantwoordelijk voor veilig gebruik van de spoorweg. De ILT heeft geen bevoegdheden op het bedrijfsterrein, maar wel op de plek waar het spoor aansluit op het landelijk spoornet.