Ontgassen binnenvaarttankschepen
Tankschepen vervoeren gevaarlijke (‘natte’) stoffen. Na het lossen van een vloeibare lading moet een schipper soms de ladingtanks ontgassen. Dit kan bij een ontgassingsinstallatie. Momenteel is ‘varend ontgassen’ van een aantal stoffen verboden. Andere stoffen ontgassen mag, als wordt voldaan aan de voorwaarden van het ADN. Dat is de Europese overeenkomst voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over de binnenwateren. Samen met een aantal andere landen werkt Nederland aan een vergaand verbod op ontgassen in de buitenlucht dat uiterlijk 1 juli 2024 van kracht wordt.
Wat is varend ontgassen?
Na het lossen van een vloeibare lading blijft er altijd wat van het geloste product in de tank van het schip achter. Deze restanten moeten soms eerst weg, voordat de nieuwe lading aan boord kan. Daarom blaast een schipper zijn tanks en leidingen met ventilatoren door. Dit heet (varend) ontgassen; de stoffen verdampen en komen in de buitenlucht terecht.
Varend ontgassen is onwenselijk en mogelijk schadelijk voor omwonenden, de bemanning van schepen en het milieu. Voor sommige stoffen (o.a. benzine, benzeen) geldt een wettelijk verbod op ontgassen. Een vergaand verbod op (varend) ontgassen van andere gevaarlijke stoffen in de buitenlucht is in voorbereiding. Deze verboden komen te staan in het Verdrag voor de verzameling, afgifte en inname van afval in de Rijn- en binnenvaart (CDNI).
Wat doet de ILT?
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht op de naleving van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen (Wvgs) en het ADN. Zo is ontgassen in de buitenlucht in de nabijheid van bruggen, sluizen en in dichtbevolkte gebieden verboden.
Let op: Er gelden soms nog andere ontgassingsregels waarvoor de provincie of een havenbedrijf (namens de gemeente) toezichthouder is. Dit kan gaan, naast bijvoorbeeld ontgassen van benzeen (houdende) stoffen, over ontgassingsverboden op delen van vaarwegen. Op de overzichtskaart zijn deze trajecten in de kleur oranje aangegeven. De ILT heeft bij deze provinciale en gemeentelijke ontgassingsverboden geen taken.
Rekening houdend met het ontgassingsverbod dat uiterlijk per 1 juli 2024 in werking treedt, werkt de ILT samen met handhavingspartners aan een plan om het verbod te handhaven.
VOICE-OVER: De Inspectie Leefomgeving en Transport houdt toezicht op basis van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen.
Een aantal landen, waaronder Nederland bereidt zich voor op een totaalverbod voor varend ontgassen.
KEES KIEVIT: Wanneer hebben we nu eigenlijk te maken met varend ontgassen?
Dat is als een tankschip gelost is.
Tanks die leeg zijn van product, maar nog restanten hebben, bijvoorbeeld een gas die moeten er dan uit en dat wordt tegenwoordig nog gedaan door te ventileren, atmosferische lucht in de tank blazen en het mengsel in de atmosfeer los te laten.
Op die manier maken ze de tanks eigenlijk schoon.
De Inspectie Leefomgeving en Transport handhaaft met name op dat wat de verboden stoffen zijn die niet meer ontgast mogen worden.
Denk dan aan benzine, benzeen of benzeenhoudende stoffen als er meer dan tien procent benzeen is.
Het ontgassen van de ladingtanks van tankschepen is niet toegestaan onder bruggen, in dichtbevolkte gebieden of in sluizen.
(Aldus Kees Kievit. Een binnenschip vaart langzaam door een sluis.)
RUSTIGE MUZIEK
Op de website van ILT zelf, daar is via een link een kaart te benaderen waarop de dichtbevolkte gebieden zijn aangegeven.
In die dichtbevolkte gebieden mag niet meer ontgast worden.
(Een man kijkt door een verrekijker.)
VOICE-OVER: De Inspectie zet drones in met een camera die vanuit alle hoeken beelden kan maken.
KIEVIT: Dit is de drone die we inzetten van de Inspectie Leefomgeving en Transport zelf.
Die kan dus tot op een hele goede afstand van het schip komen maar daarin wel veilig vliegen zodat hij geen belemmering is voor het schip of de schipper afgeleid wordt.
Hij legt vast door buiten het schip te blijven en niet boven het schip te hangen.
(Een varend schip. Op de oever bedient een man de afstandsbediening van een drone. Het is Robin Kouwenhoven:)
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER
ROBIN KOUWENHOVEN: We gaan de foto's bekijken die we zojuist met de drone gemaakt hebben.
En waar we naar op zoek zijn dat zijn beelden waarin we slangen kunnen zien die aangesloten zijn aan boord van het schip eventuele luikenkappen die openstaan, en hier zien we een slang aangesloten.
Dat is een ventilator, die zit aangesloten op de leiding van het schip en dat betekent dat dit schip op dit moment aan het ontgassen is.
VOICE-OVER: De ILT zocht later uit dat het schip brandbare stof vervoert.
Omdat onder een brug wordt ontgast, neemt de Inspectie maatregelen tegen de schipper.
Iedere dag zet de ILT zich in voor een veilige leefomgeving.
(Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Inspectie Leefomgeving en Transport. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt rood met wit. Beeldtekst: Meer informatie? ilent.nl/varendontgassen. Een productie van Inspectie Leefomgeving en Transport.)
DE RUSTIGE MUZIEK EBT WEG
Ontgassing melden
Omwonenden kunnen vermoedens van onjuiste ontgassingen melden bij hun omgevingsdienst. Vervolgens informeert de omgevingsdienst betrokken handhavers. Dit zijn de politie, havenbedrijven en de ILT. Zij bepalen onderling wie er (op dat moment) op af kan gaan.
Voorbereiding op verbod
De ILT bereidt zich voor op de invoer van het gefaseerd en stofgerelateerd verbod op ontgassen in de buitenlucht. De inspectie werkt hierbij landelijk samen met omgevingsdiensten, politiediensten en Rijkswaterstaat. Informatie over varend ontgassen winnen zij in via een netwerk van snuffelpalen (e-noses), toezicht met drones (met camera) en via meldingen van burgers. Op basis hiervan besluit de ILT om een schip te inspecteren voor verder onderzoek naar het mogelijk ontgassen.
Wanneer een schipper een ‘verboden te ontgassen stof’ (o.a. benzine) laat ontsnappen, treedt de ILT hier tegen op. Als er een ontgassing plaatsvindt met een (nu nog niet verboden) gevaarlijke stof dichtbij (voorhavens van) sluizen, bruggen of in dichtbevolkte gebieden, dan kan de ILT ook hier tegen optreden.
Drones
De ILT heeft eigen drones. De drone-inspecteurs kennen de wet- en regelgeving voor (vervoer van) gevaarlijke stoffen, en ook de privacyregels. Daarom vliegen de ILT-drones bijvoorbeeld naast de schepen en niet erboven. De ILT probeert te voorkomen dat personen zichtbaar zijn op de dronebeelden. Staan ze er toch op, dan worden ze onherkenbaar gemaakt, zoals de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) vereist.
Verbod op varend ontgassen
Vanaf uiterlijk 1 juli 2024 is het varend ontgassen van tankschepen vergaand verboden op grond van het Scheepsafvalstoffenbesluit (SAB). Dit besluit geeft invulling aan het ontgassingsverbod uit het Verdrag over afval in de Rijn- en binnenvaart (CDNI). Inmiddels hebben bijna alle deelnemende staten het verdrag aangenomen (geratificeerd). In Zwitserland is dit proces vrijwel afgerond. Zoals in het verdrag afgesproken zal de handhaving 6 maanden na de laatste ratificatie starten en zal de ILT het ontgassingsverbod in Nederland handhaven. Mogelijk is dit daarom eerder dan 1 juli 2024; het moment waarop handhaving van ontgassingen op grond van het Scheepafvalstoffenbesluit sowieso mogelijk wordt.
Vooruitlopend daarop doen verschillende bedrijven proeven met zogenaamde ‘mobiele ontvangstsinrichtingen’. Dit zijn verplaatsbare installaties voor het afvangen van gassen en dampen. De installaties voldoen aan de ADN-regels. Is het ontgassen van een bepaalde stof in de buitenlucht straks overal verboden? Dan moet een schipper, als de ladingtanks toch ontgast moeten worden, gebruik maken van een (mobiele) ontvangstinrichting.
Welke ontgassingsroutes zijn nu toegestaan?
In augustus 2019 informeerde de minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) de Tweede Kamer over de manier waarop de ILT varend ontgassen op grond van het ADN handhaaft. De Kamerbrief (21 augustus 2019) gaat in op:
- De handhaving.
- Gebieden waar het ontgassingsverbod geldt.
- Invulling van het ADN-begrip ‘dichtbevolkt gebied’ zoals de ILT gebruikt bij handhaving.
Overzichtskaart ADN
In 2020 publiceerde de inspectie, als uitwerking van de Kamerbrief, een online overzichtskaart voor schippers en handhavers. Hierop staat in rood aangegeven waar ontgassen volgens het ADN niet is toegestaan. Deze rode gebieden betreffen vaarwegen die in de nabijheid zijn gelegen van bruggen, (voorhavens van) sluizen en dicht bevolkte gebieden.
- Bovendien staat in oranje op deze overzichtskaart aangegeven als ontgassen in de buitenlucht verboden is door (inter)nationale, provinciale of gemeentelijke wetgeving (zie ADN 7.2.3.7.0).
Ontgassingsinstallatie
Vanwege de risico’s voor mens en milieu vraagt de inspectie ladingtanks zoveel mogelijk bij een mobiele ontgassingsinstallatie te ontgassen.