In de komende jaren verwacht de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT) een flinke groei van goederen- en personenvervoer over het spoor. Dit brengt risico's met zich mee voor de veiligheid. Nu is het veiligheidsniveau voor alle railverkeer hoog. De ILT wil ook bij toenemende drukte de veiligheid op minstens hetzelfde niveau houden.
Bewustwording en inzicht in veiligheidscultuur
De ILT houdt toezicht op de veiligheidscultuur binnen de spoorsector. Leren spoorwegondernemingen van incidenten en ongevallen? Wisselen ze voldoende informatie uit om bedrijfsprocessen te verbeteren?
Binnen Europa moeten alle EU-lidstaten aan dezelfde eisen en criteria voldoen als het gaat om het veiligheidsniveau. De ILT is in gesprek met de spoorwegondernemingen en infrastructuurbeheerder ProRail over:
- Hoe bedrijven onderling informatie over veiligheidsincidenten delen.
- Hoe veilig het binnen de spoorwegondernemingen zelf is om informatie over (bijna-) ongevallen te delen.
- Wat het gezamenlijke beeld is van risico's.
Risico's bij toenemende drukte
Bij groei van het goederen- en personenvervoer ontstaan risico's voor de veiligheid van reizigers en voor omwonenden van het spoorwegnetwerk. De ILT houdt toezicht op alle railverkeer in Nederland:
- Vervoer over het hoofdspoor.
- Reizen over tram- en metrolijnen.
- Reizen en vervoer over bijzondere spoorwegen, zoals sporen op industrieterreinen, bij havens of sommige museumspoorlijnen.
In 2019 is het vergunningenstelsel aangepast. Dat betekent dat ook spoorwegondernemingen uit andere EU-lidstaten over het spoor in Nederland rijden. De concurrentie onderling neemt toe, want er zijn meer partijen op hetzelfde spoor actief. Daardoor groeit de kans op conflicterende belangen. Om de veiligheid te behouden is goede samenwerking tussen alle partijen nodig.
Risico's incidenten en ongevallen
De spoorketen is complex om te beheren, want de partijen werken met verschillende systemen. De ketenverantwoordelijkheid is niet groot, en kennis en informatie worden nog onvoldoende met elkaar gedeeld. Dit vormt een risico voor het aantal ongevallen op het spoor.
Effectief en efficiënt veiligheidsbeheersysteem
Samen met ProRail beheersen de spoorwegondernemingen alle railverkeer in een veiligheidsbeheersysteem (VBS). In het VBS staan procedures voor de veiligheid van spoorwegpersoneel en reizigers op het spoor. Ook de omgang met risico's en de rollen en verantwoordelijkheden zijn uitgewerkt. In EU-verordening 2018/762 staan de eisen voor een VBS voor de EU-lidstaten.
Het VBS is een systeem waarin alle partijen een rol spelen en verantwoordelijkheid dragen. Er staat in welke technische middelen en uitvoerende werkzaamheden er bij horen. De afspraken gaan over de organisatie van veiligheid door de verschillende partijen. Ook de kwaliteit van spoorwegpersoneel kan van invloed zijn op de veiligheid.
Beschermen spoorveiligheid bij transitie naar ERTMS
Het vervoer in Europa over spoor neemt toe. Daarom heeft Europa gekozen voor een digitaal, robuust en toekomstvast treinbeveiligingssysteem. Voor Nederland betekent dit, dat het bestaande treinbeïnvloedingssyteem (ATB) de komende jaren door European Rail Traffic Management System (ERTMS) wordt vervangen. ERTMS gaat over de Europese standaard voor treinbeveiliging -en besturing waarmee de trein met de infrastructuur communiceert over uitvoering van de rit. De ILT ziet er op toe dat in de transitie naar ERTMS de veiligheid op het spoor niet in gevaar komt.
Ontwikkelingen op het spoor
De ILT wil minimaal het hoge veiligheidsniveau dat er nu is vasthouden. Om dat te bereiken zet de ILT in op:
- Inzicht in en bewustwording van de veiligheidscultuur in de spoorsector.
- Audits van het VBS.
- Inspecties van objecten op het hoofdspoor en de infrastructuur, transportactiviteiten, activiteiten van baanwerkers.
- Verbeteren van proces van toelating van spoorvoertuigen op de hoofdspoorwegen door certificaten en vergunningen te laten beoordelen.
- Risico's verkennen door te kijken naar rangeerterreinen, ERTMS-installaties en vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor.
Railinspectie
De ILT houdt toezicht op het railverkeer. Bijvoorbeeld op de technische controle van goederentreinen op emplacementen. De railinspecteur controleert het onderstel van de trein en de wielen, maar ook eventuele slijtage van wissels. Zo houdt de ILT de veiligheid op en rond het spoor op een hoog veiligheidsniveau.
