In het spoorwegnet in Nederland onderscheiden we hoofdspoorwegen, lokale spoorwegen en bijzondere spoorwegen. Lokale spoorwegen en hoofdspoorwegen zijn aangewezen bij Koninklijk Besluit. Alle niet aangewezen spoorwegen zijn bijzondere spoorwegen.
Beheer en gebruik van bijzondere spoorwegen
Net als hoofdspoorwegen en lokale spoorwegen zijn het beheer, de exploitatie en het vervoer op bijzondere spoorwegen aan regelgeving gebonden: het Besluit bijzondere spoorwegen. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) is toezichthouder op deze regelgeving. De ILT inspecteert daarom regelmatig of vervoerders zich aan de regels houden.
Een spoorwegbeheerder stelt een bijzondere spoorweg ter beschikking. Wanneer er op een bijzonder spoor een incident of ongeval plaatsvindt, moet de beheerder hier direct een melding van maken. Dit staat in artikel 17 van het Besluit bijzondere spoorwegen. Het gaat hierbij om incidenten en ongevallen waarbij de veiligheid van het spoorverkeer of betrokken personen in gevaar zijn gebracht of hadden kunnen worden. Waaronder in elk geval de incidenten en ongevallen die resulteren in een dodelijke afloop, blijvend letsel of een ziekenhuisopname.
Hier leest u hoe u een melding maakt van incidenten of ongevallen op het spoor.
Sommige bijzondere spoorwegen vallen niet onder het Besluit bijzondere spoorwegen. Zoals spoorwegen die als attractie aan te merken zijn, die daardoor onder andere regelgeving vallen. Of omdat sommige (delen van) spoorwegen binnen een bedrijfsterrein liggen. Dan valt het binnen een privaat domein.
Ontheffingen voor het gebruik van bijzondere spoorwegen
Het Besluit bijzondere spoorwegen bevat de mogelijkheid om in bepaalde situaties ontheffing van bepaalde regels aan te vragen. Het gaat hier om het laten uitvoeren van veiligheidsfuncties door personen jonger dan 18 jaar en het harder rijden dan de baanvaksnelheid van 30 km/h.
U vraagt een ontheffing bijzondere spoorwegen aan door een aanvraag per e-mail te sturen naar: aanvraag@ilent.nl. In uw aanvraag geeft u aan waarom u deze ontheffing(en) nodig heeft. Aan deze aanvraag zijn kosten verbonden.
Werkzaamheden op en nabij bijzondere spoorwegen
Sinds 1 januari 2024 worden vergunningen en meldingen voor activiteiten in het beperkingengebied van een bijzondere spoorweg geregeld onder de Omgevingswet en bijbehorende regelgeving. Bij een beperkingengebied gaat het over de werkzaamheden in een bij wet aangewezen gebied op en nabij bijzondere spoorwegen. Deze werkzaamheden kunnen de veiligheid van het spoorverkeer in gevaar brengen. Het gaat bijvoorbeeld om bouwactiviteiten en het leggen van kabels of buizen rondom het spoor. De Omgevingswet en het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) stellen regels aan deze werkzaamheden. Zo kan het zijn dat u een omgevingsvergunning nodig heeft of een melding moet doen voordat u met de werkzaamheden mag beginnen.
Doe de vergunningcheck bij het Omgevingsloket van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO).
Aan een aanvraag voor een omgevingsvergunning zijn kosten verbonden.