Toezichtsignaal Primaire waterkeringen in bestemmingsplannen

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) heeft in een verkennend onderzoek (quick scan) bekeken of de artikelen van het Besluit Algemene Regels Ruimtelijke Ordening (BARRO) titel 2.11 wat betreft de primaire waterkeringen doorwerken in 15 bestemmingsplannen verspreid over het land. Deze quick scan maakt onderdeel uit van meerdere quick scans naar de doorwerking van afzonderlijke BARRO-titels in bestemmingsplannen.

Het totaal van de quick scans heeft als doel een eerste indruk te verkrijgen of het systeem werkt zoals het bedoeld is en of er een urgentie is voor een nader uit te voeren diepteonderzoek. Het totaal van de quick scans versterkt de informatiepositie van de ILT om keuzes voor vervolgonderzoeken te kunnen maken. Voor meer informatie over deze toezichttaak van de ILT wordt verwezen naar de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (par. 5.4 Toezicht).

Achtergrond

Nederland wordt door primaire waterkeringen beschermd tegen overstromingen vanuit de Noordzee, de grote rivieren, het IJsselmeer en Markermeer. Deze primaire keringen zijn met inbegrip van de veiligheidsnormen waaraan ze moeten voldoen aangeduid in de Waterwet. Als gevolg van bijvoorbeeld klimaatverandering of door het vaststellen van een veiligheidsnorm, kan het noodzakelijk blijken de primaire waterkering te versterken. Daarom zijn aan de primaire kering grenzende zones beschermingszones aangewezen. hierbinnen mogen geen belemmeringen ontstaan voor het onderhoud, de instandhouding of de versterking van de primaire waterkeringen. Omdat op het gebruik van deze gronden beperkingen van toepassing zijn en vanuit de Waterwet veelal een vergunning van onze minister vereist is (Artikel 6.14 Waterbesluit), schrijft het BARRO voor dat de primaire keringen en de beschermingszones zijn opgenomen in bestemmingsplannen. Burgers en initiatiefnemers die hier initiatieven ontwikkelen worden daardoor tijdig gewezen op de aanwezigheid van de beperkingen. Voor deze gronden stelt het BARRO dat bij een wijziging van het bestemmingsplan geen belemmeringen mogen ontstaan voor het onderhoud, de instandhouding of de versterking van de primaire waterkeringen.

Bevindingen

Voor deze inspectie zijn 15 verspreid door het land gelegen bestemmingsplannen en 1 voorbereidingsbesluit beoordeeld. Hieruit komt naar voren dat:

  • De primaire waterkeringen in alle 15 bestemmingsplannen zijn opgenomen en beschermd.
  • De begrenzing van de beschermingszones voor de waterkeringen (vrijwaringszone-dijk) en voor de overige waterstaatswerken (vrijwaringszone-waterstaatswerk) lastig zijn te achterhalen. De beheerder van de primaire kering, het waterschap of Rijkswaterstaat, legt de precieze begrenzing van de zones vast in de zogeheten Leggers. Deze zijn voor buitenstaanders lastig te vinden. Ook verschilt de weergave van de beschermingszones in de Leggers. Sommige Leggers geven puntsgewijs dwarsprofielen en lengteprofielen van de waterkering waaruit de zonering moet worden afgeleid. Andere Leggers geven een zone weer op een kaart waarvan de ondergrond niet altijd zichtbaar is waardoor de precieze begrenzing moet worden afgeleid uit een meting van de breedte van de zone in relatie tot de schaal van de kaart. Op de Leggers van Rijkswaterstaat maakt de beschermingszone van de primaire kering geen onderdeel uit van de legenda bij de bovenaanzichten van de kaarten van de Leggers. Binnen het kader van deze quick scan is het niet mogelijk om te controleren of de begrenzing van de beschermingszones op de juiste wijze is opgenomen in de bestemmingsplannen. Voor dit onderdeel wordt het systeem derhalve als niet transparant beoordeeld.
  • De benaming van de aanduiding van de beschermingszones wijkt in 7 van de 15 bestemmingsplannen af van de voorgeschreven benaming in het BARRO.
  • In alle 15 bestemmingsplannen heeft een vooroverleg plaatsgevonden met de waterbeheerder.
  • In alle 15 bestemmingsplannen is advies en/of instemming van de waterbeheerder voorgeschreven voor de uitvoering van eventuele activiteiten in de aangegeven beschermingszones van de bestemmingsplannen.

Conclusie

  • De doorwerking van BARRO-titel 2.11 primaire waterkeringen buiten het kustfundament is voor de primaire waterkeringen zelf goed geregeld.
  • De doorwerking van de beschermingszones bij de waterkeringen is te ingewikkeld om daar in dit kader (quick-scan) een uitsprak over te doen en wordt als niet transparantbeoordeeld. In overleg met Rijkswaterstaat zou hier een vervolgonderzoek zinvol kunnen zijn.