Jaaroverzicht bodemsignalen 2024
Bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) kunnen toezichthouders, bedrijven en burgers bodemsignalen indienen. Dit zijn meldingen van mogelijke overtredingen. Het gaat hierbij om overtredingen van het Besluit bodemkwaliteit (Bbk) en de Regeling bodemkwaliteit 2022 (Rbk). Hiervoor is de ILT als toezichthouder verantwoordelijk voor de handhaving.
De meldingen gaan meestal over het niet werken volgens vastgestelde Beoordelingsrichtlijnen (BRL’en). Een BRL omschrijft eisen voor een specifieke werkzaamheid met grond, bagger of bouwstoffen. Voorbeelden van werkzaamheden zijn:
- Uitvoeren van veldwerk (BRL 2000)
- Partijkeuring (BRL 1000)
- Milieukundige begeleiding van(water)bodemsaneringen (BRL 6000)
- Uitvoering van (water)bodemsaneringen (BRL 7000)
- Samenvoegen van grond (BRL 9335)
- Aanleg van een bodemenergiesysteem (BRL 2100 en 11.000)
Beoordeling meldingen door de ILT
De ILT beoordeelt alle ontvangen meldingen volgens een vaste werkwijze. Eerst toetst de inspectie of de (veronderstelde) overtreding onder haar bevoegdheid valt. In deze fase kijkt ze ook naar de milieu-impact van de (mogelijke) overtreding en of er sprake is van herhaling van de overtreding. Verder bekijkt de ILT of er maatregelen zijn getroffen voor verbetering.
Bij geen of lichte(re) tekortkomingen ziet de ILT af van een vervolgonderzoek (dieptecontrole). Of de inspectie sluit aan bij eventuele corrigerende acties van een gemeente, provincie, omgevingsdienst (OD) of regionale uitvoeringsdienst (RUD). In die gevallen informeert de ILT het betreffende erkende bedrijf, de eventueel betrokken certificerende instantie (CI) en de melder hierover via een brief. Daarbij gaat de ILT ervan uit dat de afwijking van de norm via het kwaliteitsmanagementsysteem van het bedrijf en het toezicht door de CI wordt gecorrigeerd. Is de ILT niet bevoegd voor de gemelde overtreding? Dan sluit zij de melding af met een brief naar het bedrijf en de melder. In de brief wordt gesteld dat de bevoegdheid ontbreekt. Als de inhoud van de melding bij een ander bevoegd gezag hoort, dan krijgt deze daarover bericht.
De meldingen waarvoor de ILT toezichthouder is en die voor haar een hogere prioriteit hebben, worden via een dieptecontrole opgepakt. Eventueel gebeurt dat via een project. Dit betekent in eerste instantie dat het betreffende bedrijf wordt bezocht. Als uit de dieptecontrole een overtreding blijkt, dan gebruikt de ILT de Landelijke Handhavingsstrategie Omgevingsrecht (LHSO) voor het bepalen van een (eventuele) daaropvolgende interventie.
Bodemsignalen in 2024
De ILT heeft in 2024 meer dan 360 meldingen over bodem en bouwstoffen gerelateerde werkzaamheden ontvangen en behandeld. Een aantal van de binnengekomen meldingen zijn nog in behandeling. Bijvoorbeeld omdat het erg complex is, of omdat de meldingen zijn opgepakt via een project en dit project nog niet is afgerond.
De kaart hiernaast geeft de verdeling van de herkomst van meldingen weer, die door OD’s en RUD’s gemeld zijn.
In onderstaande grafiek ziet u het vervolg van de ingediende meldingen uit 2024 na een 1e beoordeling.
De ingediende meldingen in 2024 gingen vaak over:
- Uitvoeren van veldwerk (BRL 2000)
- Partijkeuring (BRL 1000)
- Saneren (BRL 6000 en 7000)
- Samenvoegen van grond (BRL 9335)
- Aanleg van een bodemenergiesysteem (BRL 2100 en 11000).
Deze werkzaamheden (en bijbehorende BRL’en) zijn niet representatief voor alle BRL’en waarvoor de ILT toezichthouder is. Dat zijn er namelijk meer dan 70. Deze opsomming geeft weer op welke BRL’en de melders hun aandacht richten, mogelijke overtredingen constateren en er vervolgens een melding voor indienen bij de ILT. Op basis van deze opsomming kan daarom geen landsdekkend beeld worden gegeven over de werkzaamheden met betrekking tot bodem en bouwstoffen.
Soorten vervolg na bodemsignaal
| Meldingen in 2024 | |
|---|---|
| Doorzetten naar DC | 148 |
| Inspectie afsluiten | 100 |
| Inspectie afsluiten met informerende brief | 41 |
| Overig | 23 |
| Doorzetten naar strafrecht | 19 |
| Doorzetten naar CI | 13 |
| Inspectie afsluiten met brief | 12 |
| Lopend project | 4 |
Beoordelingsrichtlijnen die vermoedelijk zijn overtreden
In onderstaande afbeelding ziet u de verhouding van de verschillende beoordelingsrichtlijnen (BRL’en) binnen de totale hoeveelheid van binnengekomen meldingen. Door overlapping van de bollen is duidelijk te zien dat er bij 1 melding meerdere BRL’en een rol kunnen spelen. Hoe groter de bol in de afbeelding, hoe meer meldingen de ILT over de betreffende BRL heeft gekregen.
Beoordelingsrichtlijnen die zijn overtreden (met interventie)
De binnengekomen meldingen van 2024 hebben (voorlopig) in ongeveer 26% van de gevallen geleid tot 1 of meerdere interventies. Het gaat hierbij om 18 verschillende beoordelingsrichtlijnen (BRL’en) en combinaties daarvan. Dat laat het figuur hieronder zien.
In onderstaande grafiek ziet u de top 6 over welke artikelen uit het Bbk er in 2024 meldingen per BRL binnenkwamen.
Top 6 BRL-combinaties naar artikelen
| Artikel 15: werken zonder erkenning | Artikel 16: gebruiken resultaat werkzaamheid terwijl deze geen betrouwbaar beeld geeft | Artikel 18: werken met niet-conform normdocument | Artikel 28: vervaardigen, invoeren, voorhanden hebben, vervoeren, ter beschikkingstellen van bouwstoffen zonder MHV | Combinatie artikel 16 en 18 | Combinatie van artikelen | Overige meldingen | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Uitvoeren sanering (BRL 7000) | 18 | 0 | 31 | 0 | 0 | 3 | 0 |
| Samenvoegen van grond (BRL 9335) | 27 | 1 | 10 | 0 | 5 | 2 | 1 |
| Monsterneming bij partijkeuringen (BRL 1000) | 2 | 13 | 12 | 0 | 8 | 8 | 0 |
| Productie en afgeven kwaliteitsverklaringen | 8 | 1 | 1 | 5 | 0 | 0 | 10 |
| Veldwerk (BRL 2000) | 0 | 8 | 9 | 0 | 6 | 1 | 0 |
| Mechanisch boren (BRL 2100) | 4 | 0 | 18 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Beeld van bodemsignalen in 2024
In 2024 kwamen er bij de ILT ongeveer evenveel meldingen van mogelijke overtredingen binnen ten opzichte van 2023. In 2024 waren dat er 360 en in 2023 waren het er 350. Omgevingsdiensten en regionale uitvoeringsdiensten doen de meeste meldingen, maar wel minder dan in 2023. Bij particulieren is juist een grote toename van het aantal meldingen, een verdubbeling ten opzichte van 2023.
Aantal dieptecontroles afgenomen
Het aantal meldingen dat in 2024 is doorgezet naar de fase van dieptecontroles is afgenomen ten opzichte van 2023. Dit komt omdat de ILT in 2024 lichtere overtredingen anders heeft afgehandeld. Dit deed de inspectie op basis van een risico- en effectgerichte benadering. In 2024 heeft de ILT door deze aanpak 20% meer meldingen vóór de dieptecontrole-fase opgepakt en afgedaan. Door deze verandering in de afhandeling zet de ILT zich niet alleen risico- en effectgericht in, maar werkt zij ook aan het beperken van de doorlooptijden van lichtere meldingen. Daarnaast gaf de ILT in 2024 steeds vaker overtredingen direct door aan de CI’s, met het verzoek om deze tijdens audits bij de bedrijven die onder toezicht staan op te pakken.
Stijging (vermoedelijk) zware overtredingen
Er is een stijging van het aantal meldingen met (vermoedelijk) zware overtredingen waar strafrecht aan de orde was. Deze stijging was ook van 2022 naar 2023 zichtbaar en zet zich onverminderd door in 2024. Dit is een zorgelijke ontwikkeling, waarvoor de ILT nog geen verklaring heeft gevonden.
Top 3 bodemsignalen
De top 3 werkzaamheden waar de bodemsignalen in 2024 over gaan:
- Uitvoering van (water)bodemsaneringen (BRL 7000)
- Samenvoegen van grond (BRL 9335)
- Uitvoeren van partijkeuringen (BRL 1000)
Ten opzichte van 2023 zien we dat er meer illegaal, of niet op de juiste wijze, grond wordt samengevoegd. Hierdoor is deze BRL (BRL 9335) in de top 3 naar de 2e plek gestegen. Grootste absolute toename ten opzichte van 2023 is de werkzaamheid saneren van de bodem (BRL 6000), gevolgd door de productie en afgeven kwaliteitsverklaringen. De laatste werkzaamheid is een nieuwe activiteit van de ILT. Deze gaat vooral over bouwproducten die buiten worden toegepast, zonder dat daar een geldige kwaliteitsverklaring volgens een BRL bij zit. In 2024 gingen de meldingen vooral over betonproducten.
Ongeveer 40% van de interventies die in 2024 werden afgegeven gingen over werken zonder de vereiste erkenning. Dit is een overtreding van artikel 15 Bbk. De toename is vooral zichtbaar bij het samenvoegen van partijen grond (BRL 9335). De ILT ziet dat er op projectlocaties steeds vaker verschillende partijen grond worden samengevoegd. Dit gebeurt vaak door het niet gescheiden ontgraven van verschillende grondlagen in de bodem. Als grondlagen fysisch of milieutechnisch van elkaar verschillen, moeten de grondlagen apart ontgraven en opgeslagen worden. Ook worden vaak partijen grond van verschillende herkomstlocaties (ontgravingslocaties) onterecht met elkaar samengevoegd/vermengd. Voordat partijen grond samengevoegd worden, moet door degene die de werkzaamheden uitvoert eerst vooronderzoek worden gedaan. Blijkt daaruit dat partijen op basis van een BRL samengevoegd mogen worden? Dan mag alleen een BRL-erkend bedrijf dat doen. Aan dit verplichte vooronderzoek wordt in veel gevallen te weinig aandacht geschonken, waardoor er veel partijen onterecht samen worden gevoegd/weggemengd.
De overige interventies in 2024 gingen over overtredingen van de artikelen 16 en 18 van het Bbk. Deze artikelen gaan over het gebruik van een onbetrouwbaar resultaat van een uitgevoerde werkzaamheid, of het werken in strijd met het geldende normdocument. Als bijvoorbeeld een bodemonderzoek niet volgens de daarvoor geldende regels is uitgevoerd (artikel 18 overtreding) dan is het resultaat (het rapport) mogelijk een onbetrouwbaar resultaat.